TAHTERAVALLi

Çocuk parklarındaki tahterevalliler ne güzel çalışır. Oturanların ağırlıkları farklı bile olsa, iki ucu da hem kalkar, hem iner. Parkın birindeki tahterevallide iki çocuk aşağı inip yukarı çıkarken, tahterevallinin tam ortasında çocukların annesi olduğu anlaşılan bir kadın ağırlığını bazen bir uca bazen diğer uca veriyor, çocukları eğlendiriyordu.

Tıpkı bu tahterevalli misâlinde olduğu gibi, tabiatta da sürekli var edilen ve korunan denge şartları söz konusudur. Çünkü bu denge şartlarının korunması, Kâinatta görülen umumî iktisat ve israfsızlık prensibinin bir gereğidir. 

Bu konuda fizik ve kimya âleminden çok sayıda örnek verilebilir: Meselâ oda sıcaklığında atomların ve elektronların enerji seviyelerine dağıtılması, moleküllerin ve katıların çeşitli geometrik yapılarda inşa edilmesi, daima O'nun (celle celâluhu) koyduğu bu prensibin neticesi ile meydana gelir. 

Tahterevallinin ortasında, maddenin katı-sıvı-gaz hâl değişimleri için ağırlığını bir o uca bir diğer uca koyan ve geri çeken "sıcaklık" değişkeni, "moleküler hareketler"in (ısı) yaratılma hızına bağlıdır ve -273 °C'de (mutlak Sıfır) moleküler hareketler tamamen durdurulur.

Bu dengenin korunmasındaki hikmet, israfsızlığın bir gereği olarak "Minimum potansiyel enerjili olma" hâline karşılık gelir. 

Kâinatta her şeyin daha düzensizliğe gitme eğilimi olarak bilinen "entropi"nin rağmına hayatın yaratılması ve sürdürülmesi tahterevalli misâlinde olduğu gibi, her iki uçtaki şartlar arasında bir denge tesisiyle mümkündür. Yerküre'deki bitki, hayvan ve insanların hayatî faaliyetleri başta olmak üzere birçok biyokimyevî ve biyofizikî hâdisenin hassas bir şekilde işletilmesi, sıvı ve gaz akışkanların minimum potansiyel enerji prensibine göre olmaktadır. 

Tesis edilen bu mükemmel devir-dâim sayesinde, sıcaklık hayata en uygun şekilde değiştirilmekte, böylece maddenin katı, sıvı ve gaz, bütün hâllerinden değişik faaliyetlerde istifade edilmektedir. Oksijen ve azotun gaz hâli, havadan sonra en fazla ihtiyaç duyulan madde olan suyun gaz, sıvı ve katı hâlleri bu minimum enerji prensibine göre hiçbir israf olmadan değiştikçe, Esma-i İlâhîye'nin bin bir derecesi Hayy ismi merkezde olmak üzere sonsuz tecellilerle kendini gösterir.